IVF en ICSI

Het belangrijkste verschil tussen IVF en ICSI is de manier van bevruchting. Het verloop van beide behandelingen is hetzelfde.

In een ‘normale’ menstruatiecyclus rijpt er in de eierstok elke maand één eicel. Bij de IVF- en ICSI-behandeling moeten hormooninjecties leiden tot de rijping van meerdere (vijf tot tien) eicellen. Deze eicellen bevinden zich in de follikels (eiblaasjes). Via de vagina wordt de inhoud van deze eiblaasjes weggezogen. Dit is de punctie.

De zaadcellen van de man zijn verkregen uit een zaadlozing. Het sperma (semenplasma) wordt in een speciaal laboratorium ‘gewassen’. Stofjes die problemen kunnen opleveren worden verwijderd, de beste (meest beweeglijke) zaadcellen worden geselecteerd.

In een speciaal laboratorium in het ziekenhuis worden de eicellen en zaadcellen samengebracht. Gemiddeld wordt ongeveer 70% van de eicellen bevrucht. Soms treedt er geen bevruchting op en wordt de behandeling afgebroken. Smelten eicel en zaadcel samen, dan is er dus wel sprake van bevruchting en worden één of twee embryo’s in de baarmoeder teruggeplaatst (embryotransfer of embryo-terugplaatsing).

Aan een IVF-traject gaan een aantal vooronderzoeken vooraf. Deze bestaan uit:
o vooronderzoek naar redenen voor een IVF-behandeling
o een echo-onderzoek bij de vrouw
o een zaadonderzoek bij de man
o een screening bij de man en vrouw naar virusdragerschap

Op de derde menstruatie-dag start de wensmoeder met het slikken van de pil. Dit om er zeker van te zijn dat je niet zwanger bent voordat de behandeling met hormonen start.

De impact
De start van een IVF-behandeling is een spannend moment. Zeker de eerste keer. Het is een traject waarvan de afloop onzeker is. Hoe ga je als wensouders om met het gegeven dat jullie nu weten wie van jullie beiden een vruchtbaarheidsprobleem heeft? En dan de omgeving. Vertel je het iedereen of juist niet? Licht je collega’s in? Stuit je op veel begrip of is er ook onbegrip? En dan moet het traject nog starten…

Op de 17e cyclusdag start de vrouw met het inspuiten van Decapeptyl om haar hormoonhuishouding plat te leggen. De menstruatiecyclus is zo beter onder controle, wat de slagingskans vergroot. Twee tot drie weken lang zet de wensmoeder dagelijks een Decapeptyl-spuitje in haar buikstreek, steeds rond hetzelfde tijdstip. Om niet steeds op dezelfde plek te spuiten, zijn er rotatiekaartjes, waarop je precies kunt zien waar je al geprikt hebt.

De impact
Jezelf injecteren is niet iets dat je normaal gesproken dagelijks doet. De eerste keren zijn misschien spannend, maar uiteindelijk raak je eraan gewend. Desondanks kan een onschuldig ogend spuitje psychisch behoorlijk confronterend zijn. Steeds herinnert het je aan wat je allemaal moet doen om zwanger te raken, zonder dat je weet of het lukt.

Nadat de wensmoeder 8 tot 10 dagen Decapeptyl heeft gespoten, volgt een echo van de baarmoeder om te kijken of alles ‘rustig’ is. Zo ja, dan kan gestart worden met het inspuiten van hormonen. Afhankelijk van de situatie is dat Gonal F of Menopur. Beide hormonen stimuleren de eierstokken om eiblaasjes te maken.

De Gonal F- of Menopur-spuit is een tweede dagelijkse injectie, naast de Decapeptyl-spuit. Beide injecties moeten steeds rond hetzelfde tijdstip gezet worden. Na ongeveer zeven dagen volgt een echo om te kijken hoe de eiblaasjes groeien aan de eierstok. Hierna volgt om de dag een echo om de groei goed in de gaten te houden en overstimulatie te voorkomen. Zijn de meeste eiblaasjes groot genoeg? Dan vindt de punctie plaats.

De IVF-behandeling moet ervoor zorgen dat de eierstokken zoveel mogelijk eitjes aanmaken. Leveren hormooninjecties geen of nauwelijks effect op? Dan wordt de behandeling gestaakt.

Ook als er teveel eitjes in de eierstokken rijpen (overstimulatie), wordt de behandeling gestopt. Bij overstimulatie zijn de eierstokken abnormaal vergroot. Dit leidt mogelijk tot tijdelijke beschadiging van de bloedvatwand. Bovendien kan het weglekkende vocht uit de bloedvatwand in de buikholte terechtkomen. Het bloed wordt stroperiger. Hierdoor treden sneller bloedstolsels op en kan trombose ontstaan.

De impact
Het klaarmaken van een hormoonspuit kan behoorlijk confronterend zijn en twee maal per dag rond dezelfde tijd een injectie kan belastend zijn. Mentaal zwaar is ook de spanning over de groei van de eiblaasjes. Groeien ze goed? Zijn het er wel genoeg, te weinig of misschien wel teveel? Ook de frequente echo-bezoeken aan het ziekenhuis en het steeds moeten horen van de laatste stand van zaken is een spannende aangelegenheid.

Zijn de eiblaasjes volgroeid, dan gaat de wensmoeder door met de injecties tot aan de dag van de punctie. Twee dagen voor de punctie komt daar nog een derde hormooninjectie bij, Ovitrelle. Hierdoor komen de eitjes in het eiblaasje los te zitten en is het eenvoudiger de eitjes tijdens de punctie op te zuigen. Over twee dagen is de punctie.

Op de dag dat van de laatste drie injecties, brengt de wensmoeder driemaal daags vaginaal bolletjes Utrogestan in. De Utrogestan brengt het baarmoederslijmvlies in een zo goed mogelijke toestand voor de punctie.

De impact
Het IVF-traject is inmiddels ver gevorderd. De belangrijkste voorbereidingen zijn achter de rug, fysieke (en mentale) ongemakken overwonnen. Toch moet de misschien wel spannendste fase nog komen. En daarmee minstens zo spannende vragen. Hoe zal de punctie verlopen? Hoeveel ‘goede’ eitjes levert de punctie op en wat betekent dit voor de terugplaatsing? Kortom: gaat het allemaal wel lukken?

Tijdens de punctie wordt via de vagina met een holle naald door de baarmoederwand geprikt om achtereenvolgens in de linker- en rechtereierstok eitjes uit alle eiblaasjes te zuigen. De punctie duurt zo’n 15 tot 20 minuten. Uiteraard is de partner hierbij welkom. Aanwezig zijn de uitvoerder van de punctie, een echoscopist en een verpleegkundige om te helpen bij het opvangen van eventuele pijn. De wensmoeder krijgt vooraf pijnmedicatie toegediend.

Na de punctie gaan de wensouders naar de uitrustkamer om bij te komen van de ingreep. De arts vertelt hoeveel eitjes er zijn gevonden zijn en of er nog bijzonderheden zijn. Zo niet, dan mogen de partners naar huis. Thuis moet de vrouw de rest van de dag rustig aan doen, zodat haar lichaam kan bijkomen van de punctie en de medicatie.

Voorafgaand aan de punctie levert de man zijn zaad in bij het laboratorium. Hier wordt het onderzocht en klaargemaakt. Het zaad moet binnen het uur na de zaadlozing in het ziekenhuis zijn.

De impact
Een punctie is spannend, vooral de eerste keer. Als vrouw weet je niet precies wat je te wachten staat. Doet het pijn? Of juist niet? Als man heb je het puur lichamelijk gezien ‘gemakkelijker’, al heb ook je je zorgen over de afloop. Komen er goede embryo’s? Zo ja, hoeveel dan?

Veel eitjes en een goede zaadkwaliteit zijn nog geen garantie voor het ontstaan van veel embryo’s. Een voorbeeld. Sommige vrouwen hebben 25 eiblaasjes (follikels). Na de punctie blijven er 15 volgroeide eitjes over. Hiervan zijn er 10 van goede kwaliteit. En van deze 10 kunnen er misschien maar 7 worden bevrucht.

Drie dagen na de punctie is de terugplaatsing van het embryo. De arts vertelt hoeveel embryo’s er zijn en of er eventueel embryo’s kunnen worden ingevroren. Eerst wordt de baarmoederwand gecontroleerd om te kijken of het slijmvlies dik genoeg. Zo ja, dan wordt het embryo via een lang dun rietje in de baarmoederwand geplaatst. Dit gebeurt heel zorgvuldig.

Na de terugplaatsing brengt de vrouwdrie keer per dag Utrogestan-bolletjes in. Zo blijft het baarmoederslijmvlies optimaal. Blijft de menstruatie uit? Dan volgt na twee weken een zwangerschapstest.

De impact
Tot nu toe ging alles zoals zou moeten, dus is de terugplaatsing een klein feestje. De twee wachtweken tot aan de zwangerschapstest zijn vaak zenuwslopend. Blijft alles goed gaan? Is er een zwangerschap ontstaan? Er niet mee bezig zijn, is lastig. Onmogelijk eigenlijk. Logisch. Anderhalve maand al zijn de wensouders intensief bezig met een traject om een kindje te krijgen.

Na twee weken doen de wensouders een zwangerschapstest. Bij een positieve test is de IVF-behandeling geslaagd: de vrouw is zwanger! Is de menstruatie op gang gekomen of is de test negatief? Dan is de behandeling niet gelukt.

Zijn er embryo’s ingevroren (ook wel cryo’s genoemd), dan wordt er een cryo ontdooid. Overleeft de cryo deze fase en is hierna sprake van celdeling? Dan volgt terugplaatsing en brengt de vrouw opnieuw drie keer per dag Utrogestan-bolletjes in. Na twee weken doet zijeen zwangerschapstest.

Blijven er geen cryo’s over, dan is de poging voorbij. Indien gewenst en als dat mogelijk is, kan een volgende behandeling gestart worden. Overigens ‘telt’ een IVF-poging pas als de punctie is geweest.

De impact
De kans is relatief klein, maar toch is het een hele klap als blijkt dat er geen zwangerschap is ontstaan. Twee maanden lang zijn de wensouders intensief bezig geweest om hun kinderwens in vervulling te laten gaan. Die hoop moeten zij nu opgeven. Althans, voor deze keer. Voor de vrouw kan het voelen alsof ze een kind verliest. Hoe klein ook; het was er en het was van haar en haar partner samen. Sommige mannen en/of vrouwen gaan een rouwtraject in en hebben een jaar nodig om alles te verwerken.

Ook als de IVF-behandeling geslaagd is, kan onzekerheid om de hoek komen kijken: blijft alles goed gaan tot de bevalling? Sommige vrouwen krijgen na een paar weken of maanden alsnog een miskraam. Pas als zij hun gezonde kindje vasthouden, is er rust.